Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος Φωτιστές των Σλάβων
Ημερομηνία εορτής: 11/05/2013 Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος Φωτιστές των Σλάβων
Τύπος εορτής: Σταθερή.
Εορτάζει στις 11 Μαΐου εκάστου έτους.
Άγιοι που εορτάζουν: Αγιος Κυριλλος Φωτιστης Των Σλαβων (827 – 869), Αγιος Μεθοδιος Φωτιστης Των Σλαβων (815 – 884)
ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΥ
Πρόλογος
H εργασία αυτή έχει βασιστεί σχεδόν εξ’ολοκλήρου στο βιβλίο του κ. Ταχιάου Αντώνιου- Αιμίλιου, με τίτλο Κύριλλος και Μεθόδιος. Είναι μια προσπάθεια ανάδειξης του πολύ σημαντικού έργου που επιτέλεσαν οι δύο άγιοι Θεσσαλονικείς.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Ο 9ος αιώνας υπήρξε μια σημαντική ιστορική περίοδος με πολλές εξελίξεις στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Το 843 έχουμε την καταδίκη της εικονομαχίας, οπότε αρχίζει μια ανάπτυξη στην τέχνη, στην πνευματική ζωή και την κρατική οργάνωση. Παράλληλα βλέπουμε στην ίδια περίοδο τον αραβικό κόσμο να κυριαρχεί στη Μέση Ανατολή, στη Βόρεια Αφρική, στην Ισπανία και να δημιουργεί εμιράτα και χαλιφάτα. Το φραγκικό κράτος καταλαμβάνει γερμανικά και ιταλικά δουκάτα, ενώ το βουλγαρικό κράτος υποτάσσει σλαβικές φυλές. Τέλος εμφανίζεται το σλαβικό κράτος της Μεγάλης Μοραβίας (σημερινή Τσεχοσλοβακία) και δημιουργούνται οι ηγεμονίες του Κιέβου και του Νόβγκοροντ.
Οι Σλάβοι ήδη από τους προηγούμενους αιώνες άρχισαν να είναι μια απειλή για τη βυζαντινή αυτοκρατορία και για το λόγο αυτό θα έπρεπε να ενταχθούν στη σφαίρα της πολιτιστικής και πνευματικής επιρροής της.
Μια από τις σλαβικές οικογένειες είναι οι Σέρβοι οι οποίοι πέρασαν και εγκαταστάθηκαν στη Βαλκανική Χερσόνησο επί αυτοκρατορίας Ηρακλείου (610-640). Οι Σέρβοι παλιότερα κατοικούσαν πιο πέρα από την Ουγγαρία. Όταν κάποτε πήραν την εξουσία δύο αδέλφια, ο ένας από τους δύο πήρε μαζί του τους μισούς και κατέφυγε στο βασιλιά Ηράκλειο. Αυτός τους έδωσε γη για να εγκατασταθούν, κοντά στη Θεσσαλονίκη. Αυτή η περιοχή ονομάστηκε Σέρβλια (Σέρβια). Αργότερα οι Σέρβοι ήθελαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, όμως το μετάνιωσαν και παρακάλεσαν τον Ηράκλειο να τους παραχωρήσει άλλη γη. Ο Ηράκλειος τους έδωσε τη γη της σημερινής Σερβίας.
Η κοινωνική και πολιτιστική κατάσταση της Θεσσαλονίκης τον 7ο ως τον 10ο αιώνα
Η Θεσσαλονίκη δέχτηκε αρκετές επιδρομές από Αβάρους και Σλάβους. Η πρώτη επίθεση έγινε το 597 και ήταν τρομερή. Οι βυζαντινοί απώθησαν την επίθεση και πίστευαν ότι την πόλη έσωσε ο Άγιος Δημήτριος. Το 604 οι σλάβοι επιχειρούν και πάλι να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη αλλά και πάλι αποτυγχάνουν. Αυτή τη φορά οι σλάβοι συνεχίζουν την πορεία τους και φτάνουν μέχρι τη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο. Οι επιθέσεις των σλάβων συνεχίστηκαν αλλά ποτέ δεν μπόρεσαν να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη. Το 836 οι σλάβοι που έμεναν ανατολικά της Θεσσαλονίκης εξεγείρονται και μετά από αυτούς οι σλάβοι της κυρίως Ελλάδας και Πελοποννήσου. Ο Θεόκτιστος Βρυένιος εκστρατεύει με μεγάλη στρατιωτική δύναμη και τους κατατροπώνει. Τον 9ο αιώνα οι επιθέσεις και οι εξεγέρσεις μειώνονται και η κατάσταση είναι πιο ειρηνική. Τα σλαβικά φύλα της Μακεδονίας ζουν πιο ήσυχα. Οι περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν οι φυλές αυτές ονομάστηκαν από τους Βυζαντινούς, “σκλαβηνίες” και ήταν στην περιοχή της Βέροιας, στη Θεσσαλία, στην πεδιάδα δυτικά της Θεσσαλονίκης, και δυτικά του Στρυμόνα. Στην αρχή οι Σλάβοι ως επιδρομείς ζούσαν από τις λεηλασίες και στη συνέχεια άρχισαν να ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία αφού άρχισαν να μαθαίνουν τις καλλιέργειες από τους ντόπιους. Ζούσαν σε ημιυπόγειες κατοικίες δεν είχαν γραφή, ούτε πνευματική καλλιέργεια στη δική τους γλώσσα. Δεν υπάρχουν ναοί, μνημεία για λατρεία θεοτήτων διότι ο χριστιανισμός που είχε αναπτυχθεί στο περιβάλλον της Βαλκανικής δεν επέτρεπε την ανάπτυξη ειδωλολατρικής ζωής και εθίμων. Ο ιστορικός Προκόπιος του 6ου αιώνα γράφει ότι οι σλάβοι είχαν δημοκρατία και συλλογική αρχηγία. Πίστευαν στα ποτάμια, τις νύμφες, σε δαιμόνια και έκαναν θυσίες για να τα εξευμενίσουν. Τέλος πίστευαν στο Θεό της αστραπής ενώ οι Σέρβοι, στο θεό ήλιο Dabog. Αυτή η ειδωλολατρική θρησκεία πρέπει να επιβίωνε μέχρι την εποχή του Στέφανου Νεμάνια (1170-1196) του ηγεμόνα των Σέρβων ο οποίος ξερίζωσε την πολυθεΐα από τη χώρα του, όπως επίσης και τους αιρετικούς βογομίλους της χριστιανικής θρησκείας.
Οι σλάβοι που διέμεναν στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης άρχισαν να δημιουργούν ειρηνικές σχέσεις με τον ελληνικό πληθυσμό και να έχουν οικονομικές συναλλαγές. Κάθε πρωί άνοιγαν οι 3 μεγάλες πύλες της πόλης, η πύλη της Χρυσής, της Ληταίας και της Κασσανδρεωτικής και μπορούσαν να μπαίνουν οι σλάβοι για τις δουλειές τους. Επειδή δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν με τους Έλληνες αναγκάστηκαν οι ντόπιοι Θεσσαλονικείς να μάθουν τη γλώσσα των σλάβων. Όπως ακριβώς και σήμερα στην αγορά της Θεσσαλονίκης ο έμπορος μαθαίνει τη γλώσσα των ξένων πελατών για να πουλήσει το εμπόρευμα του. Είναι λοιπόν πολύ πιθανό τα δύο αδέλφια ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος να είχαν την ευκαιρία να ακούσουν τη σλαβική γλώσσα στα σοκάκια της Θεσσαλονίκης.
Η Θεσσαλονίκη την εποχή εκείνη ήταν η δεύτερη πόλη μετά την Κωνσταντινούπολη και η επικράτεια της απλωνόταν ως το Σίρμιο, τη Δαλματία και όλο το Ιλλυρικό. Την κοσμούσαν μεγαλόπρεπα μνημεία, περικαλλείς ναοί, του Αγίου Δημητρίου, της Αγίας Σοφίας, της Ροτόντας, της Αχειροποιήτου, το καθολικό της Μονής Λατόμου και πολλά μοναστήρια. Στη Θεσσαλονίκη ζούσαν ή την επισκέπτονταν εξέχουσες προσωπικότητες καθιστώντας την αξιόλογο πνευματικό κέντρο. Το 840-843 γίνεται μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ο περίφημος Λέων ο Μαθηματικός. Σεμνός και ενάρετος, διάσημος φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος και εφευρέτης, επιστήμονας και διανοούμενος. Αργότερα επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη όπου και διδάσκει στη Σχολή της Μαγναύρας.
Το δόγμα της τριγλωσσίας
H πρώτη επαφή των σλάβων με το χριστιανισμό έγινε όταν αυτοί άφησαν τις αρχικές περιοχές και μετακινήθηκαν στην πολιτισμένη Ευρώπη. Ο ήπιος χαρακτήρας των σλάβων βοήθησε στη γρήγορη προσαρμογή τους στο χριστιανικό περιβάλλον.
Η περιοχή όπου εγκαταστάθηκαν οι σέρβοι ήταν υπό την επιρροή και δικαιοδοσία της Ρώμης. Όμως η Ρώμη είχε επιβάλλει με αυστηρότητα το δόγμα της “τριγλωσσίας” για όλους τους λαούς που θα εισέρχονταν στο χριστιανισμό. Δηλαδή τα Ευαγγέλια και η Θεία Λειτουργία μπορούσαν να μεταφραστούν μόνο στις 3 ιερές γλώσσες, την εβραϊκή, την ελληνική και τη λατινική. Και αυτό διότι αυτές είναι οι 3 γλώσσες που χρησιμοποίησε ο Πιλάτος για να γράψει την επιγραφή στο σταυρό του Χριστού “Ιησούς Ναζωραίος Βασιλεύς των Ιουδαίων”. Έπρεπε λοιπόν σύμφωνα με το δόγμα της τριγλωσσίας όποιος λαός ασπάζονταν το χριστιανισμό, να μάθει οπωσδήποτε μια από τις 3 αυτές γλώσσες. Αυτό όμως για τους σλάβους ήταν εντελώς ακατόρθωτο. Από τον 7ο ως τον 9ο αιώνα ελάχιστοι σλάβοι μπόρεσαν να ξεπεράσουν το εμπόδιο της γλώσσας για να καταλάβουν το χριστιανισμό. Το εμπόδιο αυτό ξεπεράστηκε με την επινόηση του αλφάβητου από τους αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο και τη μετάφραση στη σλαβική γλώσσα του Ευαγγελίου και των λειτουργικών βιβλίων.
ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΥ
Η οικογένεια του Κυρίλλου (Κωνσταντίνου) και Μεθοδίου ήταν πολυμελής. Είχε επτά παιδιά. Το όνομα του Κυρίλλου κατά την βάπτιση του ήταν Κωνσταντίνος. Λίγο πριν το θάνατο του, όταν έλαβε το μοναχικό σχήμα ονομάστηκε Κύριλλος. Ο Κωνσταντίνος (Κύριλλος) ήταν το μικρότερο παιδί της οικογένειας και γεννήθηκε περίπου το 826. Ο Μεθόδιος ήταν μεγαλύτερος και πρέπει να γεννήθηκε το 815. Ο πατέρας τους ονομαζόταν Λέων και ήταν δρουγγάριος δηλαδή αξιωματούχος του βυζαντίου και είχε υπό τις διαταγές του 1000 άνδρες. Τα δυο αδέλφια λοιπόν, ήταν από οικογένεια ευγενών με εξέχουσα κοινωνική θέση στη Θεσσαλονίκη. Ο Κύριλλος από μικρός έδειξε ότι είχε ιδιαίτερη οξυδέρκεια και κλίση στα γράμματα. Αφού τελείωσε τις σπουδές του στη Θεσσαλονίκη πήγε στην Κωνσταντινούπολη σε ηλικία 15 ετών για να συνεχίσει τις σπουδές, μετά από πρόσκληση του επιστάτη του αυτοκράτορα, ο οποίος είχε πληροφορηθεί για τη σοφία και την επιμέλεια του νεαρού Κυρίλλου. Σπούδασε δίπλα στο Λέοντα τον Μαθηματικό (πρώην μητροπολίτη Θεσσαλονίκης) και το Μέγα Φώτιο, Γεωμετρία, Διαλεκτική, Φιλοσοφία, Ρητορική, Αριθμητική, Αστρονομία, Μουσική και τελειώνοντας τις σπουδές της Φιλοσοφίας παίρνει τον τίτλο “φιλόσοφος” και στη συνέχεια παίρνει τη θέση του διευθυντή της Πατριαρχικής Γραμματείας. Σύντομα παραιτείται για να αποσυρθεί σε μοναστήρι του Βοσπόρου και λίγο αργότερα του ανατέθηκε να διδάξει φιλοσοφία ως καθηγητής σε ντόπιους και ξένους. Δεν είναι ούτε 24 ετών.
Ο μεγαλύτερος αδελφός ο Μεθόδιος είχε την ίδια οξυδέρκεια με τον Κύριλλο. Ο βιογράφος του Μεθοδίου γράφει ότι από μικρό παιδί τον αγαπούσαν και τον τιμούσαν οι πρόκριτοι και όταν ο αυτοκράτορας έμαθε για την οξυδέρκεια του, του ανέθεσε να διοικεί μια σλαβική αρχοντία. Διοικώντας τους σλάβους μαθαίνει το σλαβικό κόσμο, τα έθιμα και τη γλώσσα του. Εδώ ενεργεί η Θεία Πρόνοια. Χρησιμοποιεί τις ενέργειες του αυτοκράτορα για να επιτευχθεί ο ανώτερος σκοπός, του εκχριστιανισμού των Σλάβων.
1η Ιεραποστολή
Ο Κύριλλος σε ηλικία 24 ετών συμμετέχει σε μια αποστολή ιεραποστολική, στη Σαμάρα κοντά στη σημερινή Βαγδάτη. Η Σαμάρα ήταν κοντά στον Τίγρη ποταμό και πρωτεύουσα του χαλιφάτου. Ο Κύριλλος λοιπόν με μια διπλωματική αντιπροσωπεία συμμετέχει στην αποστολή για θέματα θεολογικά και διπλωματικά. Μετά την επιστροφή του ο Κύριλλος μπαίνει σε φάση σιγής και απομόνωσης. Παραιτείται από όλα τα αξιώματα και κάθεται σε ερημικό τόπο, με απόλυτη αυτοσυγκέντρωση, μοιράζει τα υπάρχοντα του στους φτωχούς και περνάει μέρες στέρησης και φτώχιας. Την ίδια εποχή ο αδελφός του Μεθόδιος, που είχε γίνει άρχοντας ενός σλαβικού πληθυσμού, πηγαίνει ως μοναχός σε ένα μοναστήρι στον Όλυμπο της Βιθυνίας. Να σημειώσουμε ότι στην περιοχή της Βιθυνίας ζουν χιλιάδες σκλάβοι ως οργανωμένος στρατός υπό τη διοίκηση του Βυζαντίου. Και τα δύο αδέλφια τώρα βρίσκονται στον Όλυμπο της Βιθυνίας και απασχολούνται με τα βιβλία.
2η Ιεραποστολή
Το 860 ο αρχηγός των Χαζάρων(λαός τουρκικής καταγωγής βόρεια της Κασπίας Θάλασσας) στέλνει αντιπροσώπους στον αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ’ και του ζητάει να στείλει έναν μορφωμένο άνθρωπο που θα διδάξει τη χριστιανική θρησκεία και θα αντικρούσει τις προτάσεις των εβραίων και των Αράβων. Οι Χαζαροι φαίνεται ότι είχαν καλές σχέσεις με τους βυζαντινούς γιατί αυτοί τους προστάτευαν από τους Ρώσους. Ο αυτοκράτορας στέλνει τον Κύριλλο και το Μεθόδιο. Πατριάρχης είναι τώρα ο Μέγας Φώτιος. Οι δύο αδελφοί στο δρόμο για τη χώρα των Χαζάρων περνάνε πρώτα από την Χερσώνα της Κριμαίας όπου κηρύττουν στο λαό εκείνο και ανακαλύπτουν το ιερό λείψανο του αγίου Κλήμεντα. Φεύγοντας το παίρνουν μαζί τους. Από την Κριμαία μέσω της Αζοφικής θάλασσας φτάνουν στο κράτος των Χαζάρων στην Κασπία Θάλασσα. Μετά από συζητήσεις που γίνονται με Εβραίους πάνω σε θεολογικά θέματα πιστεύουν στη χριστιανική πίστη και βαφτίζονται 200 άτομα πιθανόν της άρχουσας τάξης. Φεύγοντας από εκεί οι δύο ιεραπόστολοι ζητούν από τον αρχηγό των Χαζάρων να απελευθερώσει 200 Έλληνες αιχμαλώτους που είχε. Στην επιστροφή περνούν από τις ξέρες του βορείου Καυκάσου όπου έκανε ένα θαύμα ο Κύριλλος σχετικά με την ανυδρία και καταλήγουν πάλι στη Χερσώνα της Κριμαίας και στην πόλη Φούλλαι. Εκεί ο λαός παρόλο που είχε εκχριστιανιστεί λατρεύει σε ένα δένδρο που το ονόμαζαν “Αλέξανδρο”. Ο Κύριλλος κήρυξε και τους έπεισε να κόψουν το δέντρο. Μόλις επιστρέφουν στην Κωνσταντινούπολη οι δύο αδελφοί αποσύρονται και πάλι. Ο Κύριλλος ζει στο ναό των Αγίων Αποστόλων, προσευχόμενος στο Θεό ενώ ο Μεθόδιος τοποθετείται από τον αυτοκράτορα ως ηγούμενος στο μοναστήρι Πολυχρονίου, το οποίο είχε 70 μοναχούς και δεν ξέρουμε σήμερα την τοποθεσία του.
3η Ιεραποστολή
Το 862 φτάνει καινούργιο μήνυμα στον αυτοκράτορα. Αυτή τη φορά από μια άλλη χώρα μακρινή, τη Μεγάλη Μοραβία (σημερινή Τσεχοσλοβακία).
Ο ηγεμόνας Ραστισλάβ ζητάει να στείλουν κάποιον δάσκαλο που να διδάξει την αλήθεια της χριστιανικής πίστης στη γλώσσα τους. Η Μεγάλη Μοραβία ήταν το πρώτο οργανωμένο σλαβικό κράτος στην Κεντρική Ευρώπη αλλά δεν είχαν γραφή. Και πάλι ο αυτοκράτορας Μιχαήλ καλεί τον Κύριλλο να εκτελέσει αυτή την αποστολή. Ο Κύριλλος υπακούει, προσεύχεται και του αποκαλύπτει ο Θεός το σλαβικό αλφάβητο που ονομάστηκε κυριλλική γραφή. Αρχίζει να μεταφράζει τα λόγια του Ευαγγελίου στα σλαβικά. Οι κάτοικοι της χώρας αυτής δεν είχαν πνευματική καλλιέργεια ούτε αφηρημένες έννοιες. Ο Κύριλλος λοιπόν δεν δημιούργησε απλώς το αλφάβητο αλλά διαμόρφωσε τη σλαβική γλώσσα ώστε να δεχτεί όλο τον πλούτο των εννοιών της ελληνικής γλώσσας. Την άνοιξη του 863 παίρνει μαζί του τον αδελφό του Μεθόδιο και τους συνεργάτες του και ξεκινούν για τη Μεγάλη Μοραβία. Μαζί του έχει και τα δώρα και μια επιστολή που στέλνει ο αυτοκράτορας στον Ραστισλάβ. Γράφει ο αυτοκράτορας: ο Θεός βλέποντας την πίστη σου αποκάλυψε τα γράμματα για να δοξάζετε το Θεό στη δική σας γλώσσα. Σου στέλνουμε αυτόν που τα ανακάλυψε, άντρα τίμιο, ευσεβή, πολύ μορφωμένο και φιλόσοφο. Λάβε δώρο μεγαλύτερο και τιμιότερο από κάθε χρυσάφι και ασήμι και από όλα τα πλούτη που παρέρχονται.
Στη Μοραβία υπήρχαν από πριν Γερμανοί ιεραπόστολοι και φυσικά όπως είπαμε η λατρεία υπήρχε μόνο στις τρεις γλώσσες, την εβραϊκή, την ελληνική και τη λατινική. Ο Κύριλλος μετέφρασε τις ακολουθίες και τη Θεία Λειτουργία στην καινούργια γλώσσα. Ο Ροστισλάβ έδωσε στον Κύριλλο μαθητές για να τους διδάξει την καινούργια γλώσσα και το βυζαντινό τυπικό. Όμως ο γερμανικός κλήρος εναντιωνόταν στο έργο των δύο ιεραποστόλων εξαιτίας του δόγματος της τριγλωσσίας. Οι δύο αδελφοί έμειναν στη Μοραβία 3 χρόνια και στη συνέχεια πήραν τους μαθητές τους για να πάνε στη Βενετία και να τους χειροτονήσουν κληρικούς. Ας λάβουμε υπόψη ότι η Ανατολική και η Δυτική Εκκλησία ήταν ενωμένες, δεν υπήρχε το σχίσμα των δύο Εκκλησιών. Αυτό συνέβη αργότερα το 1054. Ο λόγος που πήγαν στη Βενετία ήταν το γεγονός ότι η περιοχή της Μοραβίας εκκλησιαστικά ανήκε στη Ρώμη. Για να πάνε στη Βενετία πέρασαν από την Παννονία (σημερινή Ουγγαρία και Αυστρία). Η Παννονία ήταν ανεξάρτητη με σλαβικό πληθυσμό, καλά οργανωμένη Εκκλησία, με 30 ναούς αλλά και δω ο κλήρος ήταν γερμανικός και ίσχυε το δόγμα της τριγλωσσίας. Στην Παννονία ο ηγεμόνας Κότσελ υποδέχτηκε τους δύο αδελφούς και αφού έμαθε για το σλαβικό αλφάβητο έβαλε 50 μαθητές να το μάθουν για να μεταφράσουν τα λατινικά κείμενα στα σλαβικά. Η ομάδα του Κυρίλλου σε λίγο φτάνει στη Βενετία. Εκεί μάλλον έγινε μια τοπική σύνοδος με προεξάρχοντα τον πατριάρχη Βενετίας, τον Βίταλο, και ο Κύριλλος βρέθηκε κατηγορούμενος. Γράφει ο βιογράφος του Κυρίλλου: Μόλις έφτασε στη Βενετία μαζεύτηκαν επάνω του οι Λατίνοι επίσκοποι και παπάδες και μοναχοί και όπως τα κοράκια και του είπαν “πες μας άνθρωπε πως δημιούργησες τη γραφή για τους Σλάβους και τους διδάσκεις, αφού κανείς άλλος πιο πριν δεν την είχε βρει, ούτε απόστολος, ούτε πάπας Ρώμης, ούτε ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Ιερώνυμος, ή ο Αυγουστίνος. Εμείς μόνο 3 γλώσσες γνωρίζουμε στις οποίες αρμόζει να δοξάζεται ο Θεός. Την εβραϊκή, την ελληνική, την λατινική.” Ο Κύριλλος τους απάντησε: Η βροχή πέφτει για όλους τους ανθρώπους, ο ήλιος φωτίζει όλους, και τον ίδιο αέρα αναπνέουμε όλοι οι άνθρωποι. Δεν ντρέπεστε να αναγνωρίζετε μόνο 3 γλώσσες και έτσι όλα τα υπόλοιπα έθνη και οι φυλές να είναι τυφλοί και κουφοί; Κάνετε το Θεό αδύναμο σα να μη μπορεί να δώσει τη γραφή ή φθονερό να μη θέλει; Εμείς γνωρίζουμε πολλούς λαούς που έχουν γραφή και αναπέμπουν δόξα στο Θεό ο καθένας στη γλώσσα του. Τέτοιοι είναι οι Αρμένιοι, οι Πέρσες, οι Αβασγοι, οι Ίβηρες, οι Αραβες, οι Γότθοι, οι Αβάροι, οι Τούρκοι, οι Αιγύπτιοι, οι Σύριοι. Και με μια σειρά χωρία από την Αγία Γραφή έδειξε ότι είναι δικαίωμα των λαών να χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους για να λατρεύσουν το Θεό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος ως Έλληνες θα μπορούσαν να ζητήσουν να λατρεύεται ο Θεός στην ελληνική γλώσσα αφού το επέτρεπε το δόγμα της τριγλωσσίας, όμως αυτοί δεν το δέχονταν γιατί στραγγαλιζόταν η πνευματική ελευθερία των Σλάβων. Τέλος φαίνεται και η οικουμενικότητα του Βυζαντίου το οποίο έδειχνε την υπεροχή του με το να σέβεται τις πνευματικές ελευθερίες των γειτονικών λαών. Στη συνέχεια οι δύο αδελφοί μεταβαίνουν στη Ρώμη όπου τους αναμένει ο πάπας Αδριανός με φιλικές διαθέσεις. Ο Κύριλλος έχοντας μαζί του το λείψανο του Αγίου Κλήμεντα Ρώμης, ο πάπας τον υποδέχτηκε με όλες τις τιμές. Στη συνέχεια ο πάπας πήρε τα σλαβικά βιβλία τα καθαγίασε πάνω στην Αγία Τράπεζα και λειτούργησε με αυτά. Ο πάπας χειροτόνησε το Μεθόδιο σε ιερέα και επίσης 3 μαθητές των Σλάβων. Στη Ρώμη ο Κύριλλος έγινε θαυμαστός τόσο για τις γνώσεις του όσο και την όλη βιοτή του. Όμως τα συνεχή ταξίδια και οι αγώνες κατεπόνησαν τον Κύριλλο και φτάνει στο τέλος της ζωής του. Τότε έγραψε το παρακάτω ποίημα: από δω και πέρα ούτε του αυτοκράτορα ούτε και κανενός άλλου θα είμαι υπηρέτης πάνω στη γη, παρά μόνο του Παντοκράτορα Θεού ήμουν και θα είμαι στους αιώνες. Ζήτησε να καρεί μοναχός, όπως έκαναν πολλοί διαπρεπείς βυζαντινοί και αυτοκράτορες. Του δόθηκε το όνομα Κύριλλος και άφησε πίσω του το φιλόσοφο, τον καθηγητή, το διπλωμάτη και όλες τις κοσμικές ιδιότητες και μπροστά στο θάνατο απέμεινε ένας απλός βυζαντινός μοναχός. Έζησε ως μοναχός 50 μέρες. Όταν έφτασε η ώρα του τέλους, σήκωσε τα μάτια του στον ουρανό, με δάκρυα, γεμάτος ταπείνωση προσευχήθηκε θερμά για τους Σλάβους: Κύριε εισάκουσε την προσευχή μου και φύλαξε το ποίμνιο που το εμπιστεύθηκες σε μένα τον ανάξιο και αχρείο δούλο σου και λύτρωσε το από κάθε ασεβή και κάθε ειδωλολατρική πονηρία και κάθε βλάσφημη γλώσσα που μιλάει υβριστικά για σένα. Στον αδελφό του Μεθόδιο είπε: Βλέπεις αδελφέ ήμασταν ζευγάρι που οργώναμε το ίδιο αυλάκι κι εγώ πέφτω πάνω στο χωράφι, τελειώνοντας τις μέρες μου. Εσύ αγαπάς πολύ το όρος (Όλυμπο της Βιθυνίας), δεν μπορεί όμως για χάρη του όρους να εγκαταλείψεις τη διδασκαλία γιατί περισσότερο από κάθε τι άλλο μέσα από αυτήν θα σωθείς. Άφησε την τελευταία του πνοή σε ελληνικό μοναστήρι της Ρώμης, στις 14 Φεβρουαρίου 869 σε ηλικία 42 ετών. Ο Μεθόδιος ζήτησε να τον θάψουν στο μοναστήρι, στον Όλυμπο της Βιθυνίας αλλά οι επίσκοποι της Ρώμης ζητούσαν επίμονα να ταφεί στη Ρώμη. Έτσι ετάφη στο ναό του Αγίου Κλήμεντα του οποίου είχε ανακαλύψει το λείψανο. Το 1798 το λείψανο του αγίου Κυρίλλου εξαφανίσθηκε και ξαναβρέθηκε ένα μικρό μόνο μέρος σε μια οικογένεια ιταλική η οποία είχε διασώσει λείψανα αγίων. Το 1976 ο πάπας Παύλος ΣΤ’ προσέφερε το λείψανο του αγίου στη Θεσσαλονίκη στον νεότευκτο ναό των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου.
Μετά το θάνατο του Κυρίλλου, ο Μεθόδιος χειροτονείται επίσκοπος με έδρα το Σίρμιο, βόρεια του Βελιγραδίου και απεσταλμένος του Πάπα για όλη τη Μοραβία και την Παννονία. Όμως και πάλι υπάρχουν αντιδράσεις από το γερμανικό κλήρο και τον κατηγορούν ότι καταπατεί τα δικαιώματα του αρχιεπισκόπου Βαυαρίας. Ο Μεθόδιος απαντά θαρραλέα ότι ποτέ δεν θα καταπατούσε ξένη επαρχία και ότι η περιοχή που του ανατέθηκε είναι στη δικαιοδοσία του Πάπα Ρώμης. Τον καταδίκασαν σε εξορία στη Σουαβία , (νοτιοδυτική Γερμανία) έγκλειστο σε ένα μοναστήρι για 2,5 χρόνια. Εκεί ταλαιπωρήθηκε και βασανίστηκε. Οι μαθητές του Μεθοδίου διασκορπίστηκαν και αυτοί. Μετά από απαίτηση του πάπα Ιωάννη 8ου, οι Γερμανοί υποχώρησαν και απελευθέρωσαν τον Μεθόδιο. Στη συνέχεια επιστρέφει στη Μοραβία όπου το 873 οι Μοραβοί είχαν επαναστατήσει κατά των Γερμανών και είχαν διώξει το γερμανικό κλήρο. Στη Μοραβία ο Μεθόδιος εργάζεται για την εδραίωση της σλαβικής Εκκλησίας και έχει πλούσιο συγγραφικό έργο. Μετέφρασε στα σλαβικά το Νομοκανόνα του Πατριάρχη Ιωάννη του Σχολαστικού, το Νόμο εκδίκασης των ανθρώπων και τις ομιλίες του Ιωάννου Χρυσοστόμου, Αθανασίου Αλεξανδρείας, Επιφάνιου αρχιεπισκόπου Κύπρου. Ο Μεθόδιος ως άριστος νομικός με τα έργα του αυτά συντελούσε στην άρτια οργάνωση της διοίκησης της χώρας και στη μεταφύτευση των αρχών του Βυζαντινού Δικαίου στο κράτος της Μεγάλης Μοραβίας. Ο γερμανικός κλήρος συνεχίζει να τον διαβάλλει και πάλι ο Πάπας τον στηρίζει. Τα προβλήματα συνεχίζονται και αυτή τη φορά ο Μεθόδιος γυρνάει στην Κωνσταντινούπολη για να ζητήσει βοήθεια και να ενημερώσει τον αυτοκράτορα Βασίλειο Α’ και τον Πατριάρχη Φώτιο για ότι έχει συμβεί. Όταν ξαναγυρνάει και πάλι στη Μοραβία οι Γερμανοί έχουν πάψει πια να ενοχλούν. Τώρα βάζει όλες τις δυνάμεις του για να αφήσει μια γραπτή κληρονομιά ως βυζαντινή παρακαταθήκη στους Σλάβους. Από το 881-885 ο Μεθόδιος με δύο μαθητές ταχυγράφους μετέφρασαν όλη την Αγία Γραφή, βιβλία Πατέρων και μια σλαβική βιβλιοθήκη. Όταν τελείωσε το μεταφραστικό έργο έκανε μια μεγαλόπρεπη λειτουργία και ως γνήσιο τέκνο της Θεσσαλονίκης τίμησε τον προστάτη μας Άγιο Δημήτριο και έτσι εισήγαγε την τιμή του αγίου στη Μοραβία. Όταν αισθάνθηκε ότι πλησιάζει το τέλος του υπέδειξε ως διάδοχο του τον Γοράσδο, έναν ντόπιο Μοραβό που γνώριζε άριστα τα ελληνικά και τα λατινικά. Την Κυριακή των Βαΐων του 885 μπαίνοντας στο ναό να ιερουργήσει ένιωσε μια αδιαθεσία, έδωσε την ευλογία του στον αυτοκράτορα και σε όλο το λαό και μετά από 3 μέρες, 6 Απριλίου 885 αναπαύτηκε. Η κηδεία του έγινε μέσα σε θρήνο και ήταν πάνδημη. Δεν ξέρουμε σε ποια πόλη ετάφη. Ο Γοράσδος που ήθελε να συνεχίσει το έργο των δασκάλων του και πάλι συναντά προβλήματα. Προβλήματα ανάμεσα στη Γερμανία και τη Ρώμη για θέματα δογματικά και πολιτικά. Ο Πάπας διατάσσει την απαγόρευση της σλαβικής γλώσσας στη θεία Λειτουργία, ο ηγεμόνας ξαναφέρνει το γερμανικό κλήρο στη Μοραβία, οι 200 μαθητές του Μεθοδίου αιχμαλωτίζονται και άλλους σκοτώνουν και άλλους πουλούν στα σκλαβοπάζαρα της Βενετίας. Ο αυτοκράτορας Βασίλειος τους δούλους τους εξαγόρασε και τους έφερε στην Κωνσταντινούπολη. Αυτοί που φυλακίστηκαν πέθαναν εξόριστοι πέρα από το Δούναβη. Ο Γοράσδος και μερικοί ακόμη επέστρεψαν στη Μοραβία. Το 907 η χώρα καταλήφθηκε από τους Ούγγρους και καταστράφηκε και έτσι πέρασε κάτω από λατινική επιρροή. Ο Γοράσδος κατέφυγε στην Πολωνία και άλλοι μαθητές στη Βοημία. Το όνειρο για δημιουργία μιας σλαβικής αυτοκρατορίας στην Κεντρική Ευρώπη κτισμένη πάνω σε βυζαντινά πνευματικά θεμέλια χάθηκε οριστικά. Όμως όσο συνέβαιναν αυτά τα γεγονότα η σλαβική γλώσσα έβρισκε πρόσφορο έδαφος στη Βουλγαρία και επικρατούσε, διότι το ήθελε ο ηγεμόνας Βόρης.
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Ο 9ος και ο 10ος αιώνας λοιπόν είναι σημαντικά ορόσημα για τους Σλάβους. Οι δύο άγιοι από τη Θεσσαλονίκη έχουν αναλάβει το τεράστιο έργο της εκμάθησης του σλαβικού αλφάβητου στους λαούς αυτούς. Με τον τρόπο αυτό μεταλαμπαδεύεται η πνευματική ζωή του Βυζαντίου στη Μοραβία. Την ίδια εποχή εκχριστιανίζονται η Βουλγαρία και η Σερβία. Μέχρι τώρα οι Σλάβοι είχαν μόνο ένα φτωχό λεξιλόγιο της καθημερινής ζωής. Είχαν λαϊκό παραμύθι, δημοτικό τραγούδι, και έλειπε εντελώς η ορολογία για αφηρημένες έννοιες που είναι απαραίτητες για να ανεβάσουν το επίπεδο της πνευματικής ζωής. Κι ενώ λοιπόν είχαν μέχρι τώρα μόνο προφορικό λόγο τώρα αποκτούν και γραπτό κείμενο κι έτσι μεταλαμπαδεύεται ο βυζαντινός πολιτισμός. Τα πρώτα έργα που μεταφράζονται είναι τα πρώτα χριστιανικά κείμενα ενώ τα έργα του 10ου αιώνα παραμένουν άγνωστα για τους Σλάβους. Οι δύο άγιοι δεν επέβαλαν τα κείμενα που ήθελαν αυτοί στους Σλάβους αλλά οι ίδιοι οι Σλάβοι επέλεγαν αυτά που είχαν ανάγκη διότι δεν είχαν τις πολιτιστικές και μορφωτικές προϋποθέσεις για να τα αφομοιώσουν. Έτσι οι Σλάβοι ανέπτυξαν μια δική τους λογοτεχνία. Τα πρώτα κείμενα που μεταφράστηκαν είναι ομιλίες της πρωτοχριστιανικής περιόδου, μυθιστορήματα όπως διηγήσεις για το Μέγα Αλέξανδρο, το Διγενή Ακρίτα, την άλωση της Τροίας. Στους επόμενους αιώνες συνέχεια μεταφράζονται πολλά έργα και φτάνουμε στον 14ο αιώνα με το ησυχαστικό κίνημα και τον Γρηγόριο Παλαμά. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε ο Σέρβος λόγιος μοναχός Ησαΐας ο οποίος μετέφρασε κείμενα του Διονυσίου Αρεοπαγίτη του 6ου αιώνα και άνοιξε την πύλη για να κατανοήσουν οι Σλάβοι τα κείμενα του Γρηγορίου Παλαμά, Νικολάου Καβάσιλα κ.α. Έτσι ο σλαβικός κόσμος αποκτά μια άρρηκτη σχέση με το Βυζάντιο. Η κυριλλική γραφή ακόμη και σήμερα παραμένει αμετάβλητη στις χώρες που δέθηκαν με το Βυζάντιο. Οι Τσέχοι, οι Σλοβάκοι, οι Πολωνοί οι Κροάτες διατήρησαν την κληρονομιά των αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου.
Τέλος το 1980 ο πάπας Ιωάννης Παύλος ο Β’ ανακήρυξε τους δύο Θεσσαλονικείς αγίους “συμπροστάτες της Ευρώπης” και πρόβαλε τη διεθνή σημασία του έργου των Αγίων αφού η δράση τους εκτυλίχθηκε σε μια περιοχή που ενώνει την ανατολική με τη δυτική Ευρώπη.
Μπόμπου Μαγδαληνή
Μs θεολόγος
ΠΗΓΕΣ
ΑΝΤΩΝΙΟΣ-ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΤΑΧΙΑΟΣ, Κύριλλος και Μεθόδιος, εκδόσεις Αφοι Κυριακίδη
IΩΑΝΝΗΣ ΤΑΡΝΑΝΙΔΗΣ, Ιστορία της Σερβικής Εκκλησίας, εκδόσεις Αφοι Κυριακίδη
ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΥ
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
8ος-10ος Σημαντικά γεγονότα
Καταδίκη της εικονομαχίας και αναστήλωση των εικόνων. Συνέπεια η ανάπτυξη στην πνευματική ζωή
Οι Σλάβοι μετά από 2 αιώνες επιδρομών στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες βυζαντινές πόλεις, αποκρούονται από τον βυζαντινό στρατό.
Τον 9ο αιώνα ήδη έχουν αφομοιωθεί και έχουν εγκατασταθεί σε διάφορες περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και ζουν ήσυχα.
Έχουν μόνο προφορικό λόγο και φτωχό λεξιλόγιο. Δεν έχουν αλφάβητο.
Δόγμα της τριγλωσσίας
Ήταν δόγμα της Δυτικής Εκκλησίας. Σύμφωνα με αυτό όλοι οι λαοί πρέπει να λατρεύουν το Θεό μόνο σε 3 γλώσσες. Την εβραϊκή, την ελληνική και τη λατινική.
ΒΙΟΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΥ
Ο Κύριλλος (βαφτιστικό του όνομα Κωνσταντίνος) ο μικρότερος γιος από τα 7 αδέλφια γεννήθηκε το 826. Όταν φιλομαθής και οξυδερκής. Έμαθε πολλές ξένες γλώσσες. Ονομάστηκε Φιλόσοφος. Το όνομα Κύριλλος το πήρε 2 μήνες πριν πεθάνει όταν έγινε μοναχός.
Ο Μεθόδιος μεγαλύτερος από το Κύριλλο. Γεννήθηκε το 815. Το ίδιο φιλομαθής με τον αδελφό του. Τον τοποθετεί ο αυτοκράτορας, διοικητή σε μια σλαβική αρχοντία.
ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΥ
ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΕΣ
1η Ιεραποστολη
Ο Κύριλλος 24 ετών σε ιεραποστολή στην Σαμάρα (κοντά στη σημερινή Βαγδάτη του Ιράκ) για διπλωματικά και θεολογικά θέματα.
2η Ιεραποστολή
860μ.Χ. Ο αρχηγός των Χαζάρων ζητάει από τον αυτοκράτορα να στείλει στη χώρα του έναν δάσκαλο για να διδάξει τη χριστιανική θρησκεία και να αποκρούσει τους Εβραίους. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ και ο Πατριάρχης Φώτιος στέλνουν τους αδελφούς Κύριλλο και Μεθόδιο.
Στη Χερσώνα της Κριμαίας ανακαλύπτουν το λείψανο του Αγίου Κλήμεντα Πάπα Ρώμης
3η Ιεραποστολή
862μΧ. Ο ηγεμόνας της Μεγάλης Μοραβίας ζητάει από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ κάποιον δάσκαλο για να διδάξει την ορθόδοξη πίστη στη γλώσσα τους.
Ο Αυτοκράτορας και πάλι αναθέτει στον Κύριλλο και στον Μεθόδιο την αποστολή. Ο Κύριλλος μετά από προσευχή ανακαλύπτει το σλαβικό αλφάβητο.
Ονομάζεται κυριλλική γραφή
Αρχίζει να μεταφράζει τα Ευαγγέλια και τις ακολουθίες της Εκκλησίας.
863μ.Χ. Οι δύο αδελφοί ξεκινούν για τη Μεγάλη Μοραβία. Εκεί διδάσκουν σε μοραβούς μαθητές την καινούργια γλώσσα και το βυζαντινό τυπικό.
Ο Γερμανικός κλήρος που ήδη υπήρχε εκεί δημιουργεί προβλήματα λόγω του δόγματος της τριγλωσσίας.
Φεύγουν για τη Βενετία και τη Ρώμη. Στη Βενετία δέχονται επιθέσεις από το γερμανικό κλήρο.
Στη Ρώμη γίνονται δεκτοί με πολλές τιμές. Εχουν μαζί τους το λείψανο του αγίου Κλήμεντα και το παραδίδουν στον Πάπα.
Ο Κύριλλος αναπάυεται εν Κυρίω 14 Φεβρουαρίου 869. ετάφη στη Ρώμη στο ναό του Αγίου Κλήμεντα. Το λείψανο του αγίου Κυρίλλου έρχεται στη Θεσσαλονίκη το 1976 μετά από 1200 περίπου χρόνια.
Μετά την αποδημία του Κυρίλλου ο Μεθόδιος χειροτονείται επίσκοπος Σιρμίου και απεσταλμένος του Πάπα για όλη την Μοραβία και Παννονία.
Οι Γερμανοί κληρικοί τον κατηγορούν ότι καταπατεί τα δικαιώματα τους και τον φυλακίζουν για 2,5 χρόνια χωρίς να το γνωρίζει ο Πάπας.
Το 873 απελευθερώνεται και επιστρέφει στη Μοραβία όπου εργάζεται για την εδραίωση της Σλαβικής Εκκλησίας και έχει ένα πλούσιο συγγραφικό και μεταφραστικό έργο. Αφήνει πλούσια κληρονομιά στους Σλάβους.
Ο Μεθόδιος αναπαύεται εν Κυρίω στις 6 Απριλίου 885
Αφήνει διάδοχο τον Γοράσδο και πολλούς μαθητές.
Οι μαθητές του Μεθοδίου διώκονται και πάλι.
200 μαθητές αιχμαλωτίζονται. Άλλους σκοτώνουν και άλλους πουλούν στα σκλαβοπάζαρα.
Το 907 η Μοραβία καταλήφθηκε από τους Ούγγρους και πέρασε κάτω από λατινική επιρροή.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’. Τὴ ὑπερμάχω.
Τῶν Ἀποστόλων εἰσδεξάμενοι τὴν ἔλλαμψιν, τῶν Σλάβων ὤφθητε φωστῆρες καὶ διδάσκαλοι, τὸν τῆς χάριτος κηρύξαντες πάσι λόγον. Ἀλλὰ ὢ Κύριλλε παμμάκαρ καὶ Μεθόδιε πάσης βλάβης ἐκλυτρώσασθε καὶ θλίψεως τοὺς κραυγάζοντας, χαίροις ζεῦγος μακάριον.